Arteriële chirurgie
Slagaders (arteriën) voeren zuurstofrijk bloed van het hart naar de rest van het lichaam. Ze hebben een dikke, gespierde wand die het bloed voortstuwt. Slagaders kunnen echter verstoppen door ophoping van vet of verkalking (atherosclerose) of uitstulpen door verzwakking van de wand (aneurysma).
De aorta is de grootste slagader die zuurstofrijk bloed vervoert van het hart naar alle delen van het lichaam. Het eerste deel vertrekt vanuit de linker hartkamer omhoog, om daarna een bocht te maken via de aortaboog en via de aorta thoracalis descendens tot in de buik te komen. In de buik splitst de aorta zich in de bekkenslagaders. Bij iedere hartslag wordt het bloed onder grote druk (de bloeddruk) de aorta ingepompt. Via de aorta stroomt het zuurstofrijke bloed naar het hele lichaam. Om de grote druk te kunnen opvangen, moet de aorta elastisch en stevig zijn. De wand van de aorta bestaat daarom uit 3 lagen: de binnenlaag, de middenlaag en de buitenlaag.
Aneurysma
Een aneurysma ontstaat als de vaatwand zwakker wordt en uitzet. Indien dit gebeurt met de buikslagader wordt dit een abdominaal aorta-aneurysma genoemd. Een aneurysma van de thoracale aorta (borstkas) wordt een thoracaal aorta aneurysma genoemd. De normale doormeter van de aorta is ongeveer 2 cm. Wanneer een aneurysma optreedt, kan de diameter toenemen tot meerdere malen de normale diameter. Veel mensen ervaren geen symptomen van een aorta-aneurysma. Meestal ontdekt jouw arts deze uitstulping toevallig tijdens een lichamelijk onderzoek of een radiografie voor een andere aandoening, zoals een echografie, CT-scan of MRI. Wanneer symptomen optreden bij een abdominaal aorta aneurysma is pijn in de buik het meest voorkomende. Andere patiënten voelen het aneurysma als een pulserende of kloppende massa in de buik. Een thoracaal aorta aneurysma kan klachten geven van kortademigheid, heesheid en pijn in de rug of borstkas.
De afmetingen en de locatie van het aneurysma en jouw gezondheidstoestand bepalen hoe het aneurysma moet worden behandeld. Wanneer het aneurysma klein is, wordt het aneurysma driemaandelijks opgevolgd met duplex echografie. Een groot of snel groeiend aneurysma levert een risico op barsten op en moet dus worden behandeld. Er zijn twee procedures mogelijk: endovasculair herstel of een open chirurgisch herstel.
Endovasculair herstel
Endovasculair herstel is een minimaal invasieve behandeling van aorta- aneurysmata (EVAR). Hierbij wordt een endovasculaire prothese aan de binnenkant van de zieke aorta ingebracht via de liesslagaders. Er wordt een kleine snede gemaakt in de beide liezen. De buik of borstkas wordt hierbij niet geopend. De prothese blijft altijd in de aorta en wordt op zijn plaats gehouden door metalen ankertjes.
Indien de bloedvaten van de nieren of de buikorganen uitmonden in het aneurysma dient een endoprothese met openingen (gefenestreerde endoprothese - FEVAR) of met zijarmpjes (branched endoprothese - BEVAR) geplaatst te worden. De openingen of zijarmpjes voorzien de nieren en/of de buikorganen van voldoende bloed via kleine stents. Tijdens de ingreep wordt RX-straling en contrast gebruikt.
Open chirurgisch herstel
Bij deze operatie wordt een kleine snede in de buik gemaakt en wordt het beschadigde gedeelte van de aorta vervangen door een kunststof implantaat, dat met behulp van hechtingen op zijn plaats wordt vastgezet. Voor deze procedure is het nodig de bloedstroom door de aorta stop te zetten wanneer het implantaat wordt geplaatst.
Aortadissectie
Wanneer de binnen- en buitenwand van de aorta van elkaar loskomen, spreekt men van een dissectie. Een dissectie ontstaat door een klein scheurtje in de binnenwand, waardoor het bloed zich gaat ophopen tussen de wandlagen. Wanneer dit uitbreidt, ontstaat een dissectie. De oorzaak van een dissectie zijn dezelfde als deze van een aneurysma.
Dissecties worden onderverdeeld in twee types:
- Type A: de scheur in de binnenste laag ontstaat net voorbij het hart (aorta ascendens) en loopt door tot in de aortaboog. Hierdoor kunnen de bloedvaten naar het hart (kransslagaders) afgesloten worden. De scheur kan vanuit de opstijgende aorta ook doorlopen in de volledige aorta.
- Type B: de scheur begint in het afdalende deel van de aorta (aorta descendens) meestal net voorbij de slagader voor de linker arm
Het gevaar van een dissectie is dat deze zich kan uitbreiden over een grotere afstand, zoals de hele lichaamsslagader tot of tot en met de bloedvaten in het kleine bekken. Belangrijke aftakkingen naar organen kunnen hierdoor afgesloten raken, waardoor de zuurstofvoorziening naar die organen in gevaar komt.
Een dissectie gaat vaak gepaard met aanhoudende “hevige” pijn in de borstkas, meestal tussen de schouderbladen. Een acuut krachtsverlies in de beide benen kan te wijten zijn aan een aortadissectie.
Behandeling
De behandeling hangt af van het type dissectie en de opgelopen orgaanschade:
- Chirurgische behandeling met vervanging van de aorta is nood- zakelijk bij een type A-dissectie en een type B-dissectie met orgaanschade.
- Medicamenteuze behandeling Bij een type B-dissectie zonder orgaanschade worden patiënten opgenomen op de dienst intensieve zorgen voor strikte controle van de bloeddruk en de risicofactoren. Als er complicaties optreden (zoals blijvende pijn, verder scheuren van de aorta, problemen met de werking van de organen) kan er alsnog beslist worden een ingreep uit te voeren.
Aortaruptuur
Wanneer de aortawand erg verzwakt is door een dissectie of een aneurysma kan de wand ook volledig doorscheuren (ruptuur). Een scheur in de aorta is levensbedreigend en moet dringend geopereerd worden. De beste behandeling van een aortaruptuur is preventie. Je kan op de consultatie vaatheelkunde terecht voor een screening van de aorta met echografie. Deze screening houdt geen risico’s in en wordt vergoed door de mutualiteit.
Een vernauwing of afsluiting van de aorta
Bij een ernstige vernauwing of afsluiting van de aorta en/of van de beide bekkenslagaders stroomt er minder bloed naar de benen. Deze vernauwing of afsluiting zijn het gevolg van verkalking van de slagaders. Verschillende factoren veroorzaken verkalkingen van de slagaders: roken, hoge bloeddruk, suikerziekte, overgewicht en een te hoog cholesterolgehalte in het bloed.
Door de vernauwing of afsluitingen stroomt er minder bloed naar de benen. Het kan zijn dat je daardoor pijn krijgt in de benen na een kleine afstand stappen. De pijn verdwijnt meestal na een korte tijd van rust. Het kan ook zijn dat er zo weinig bloed naar je benen stroomt dat je zelfs in rust of ’s nachts in bed pijn hebt. Door de verminderde doorbloeding genezen wonden in de benen trager.
De lengte en de graad van vernauwing en jouw gezondheidstoestand bepalen hoe de vernauwing moet worden behandeld. Er zijn 2 procedures mogelijk: endovasculair herstel of een open chirurgisch herstel.
Endovasculair aorta herstel (CERAB- procedure) Endovasculair herstel is een minimaal invasieve behandeling van de aorta, zonder het openen van de buik. De slagaders in de liezen worden aangeprikt. In de slagaders worden kleine werkbuizen geplaatst. Via de werkbuizen worden een katheter (een flexibel buisje) en dunne metalen voerdraden in de aorta gebracht.
Over de voerdraden worden gecoverde stents aan de binnenkant van de zieke aorta ingebracht. Deze gecoverde stents maken de vernauwingen in de buik en het bekken opnieuw doorgankelijk. Na de behandeling worden de katheter, de voerdraad en de kleine werkbuis verwijderd. De prikplaats wordt afgesloten door ofwel een plug. Tijdens de ingreep wordt RX-straling en contrast gebruikt.
Open chirurgisch herstel Bij deze operatie wordt een kleine snede in de buik gemaakt en wordt de aorta vervangen door een kunststof implantaat dat met behulp van hechtingen op zijn plaats wordt vastgezet. Voor deze procedure is het nodig de bloedstroom door de aorta stop te zetten wanneer het implantaat wordt geplaatst.